مهد هنر ، فرهنگ و تمدن
بنام خدای خوبی ها
خراسان است و سرزمینی پر از تاریخ و فرهنگ و تمدن.. دیاری غنی از هنر و معماری که خود تاریخی استوار بر این مرز و بوم است.
بر آن شدم که درنگی کنم در این بحر بی ساحل - در مهد هنر، فرهنگ و تمدن.
نیشابور- گناباد
مهد هنر، فرهنگ و تمدن
نیشابور شهریاستکه گل آن خوردنی، بوتههای آن ریواس و سنگهای آن فیروزه است سفر به نیشابور و کوه بینالود، از آن نوع سفرها‌یست که راز هاو زیبای های بسیار با خود دارد.
وقتی پای درسفر می‌گذاری این ناشناسی و ناشناختگی است که تو را به سوی خود می‌کشند.گویی چون بی خبری یا خواب رویی در عالم رویا به سوی ناشناخته‌های عالمی دیگر...
شهر نیشابور از آن دست مقاصدی است که مسافر را به دفعات به خود می‌خواند. مگر می‌توان شهری را که شاعرانی چون عطار و خیام و نقاشی چون کمال‌الملک در آن آرمیده‌اند نادیده گرفت.
«نیشابور» از کلمه «نیوشاه‌پور» به معنای «شهر شاهپور» یا جای خوب شاه گرفته شده و به قولی نیشابور را شاپور اول یا دوم ساخته است. این شهر همواره و در طول تاریخ از اهمیت خاصی برخوردار بوده و مورد توجه حکمرانان قرار داشته است. منطقه شادیاخ که مرکز دولتی سلسله طاهریان بوده و وجود یکی از مدارس نظامیه همراه کتابخانه‌ای معتبر در نیشابور که به دستور خواجه نظام‌الملک بنا شد بیانگر این نکته‌اند.
نیشابور در طول تاریخ آسیب‌های بزرگی را نیز متحمل شده است، از جمله زلزله شدید سال 530، آتش‌سوزی مهیبی که چند سال پس از آن رخ داد و بیش از یک میلیون کشته‌ای که مغولان در این شهر باقی گذاشتند.
با قیام سربداران علیه سلطه مغول در سال 738 نیشابور از سلطه آنان نجات یافت و با وجود خرابی‌هایی که گفته شد، حمدالله مستوفی و ابن بطوطه نیشابور را پرجمعیت‌ترین شهر خراسان دانسته و از مسجد جامع و چهار مدرسه بزرگ آن نام برده‌‌اند.
نیشابور که اینک حدود نیم میلیون نفر جمعیت دارد با توجه به قدمت و اهمیتی که در طول تاریخ داشته، آثار تاریخی و طبیعی بااهمیت و زیبایی را در خود جای داده است. نیشابور از شهرهایی است که هر مسافری برای شناخت و درک ایران زمین لازم است به آن دیار سفر کند.
محوطه باستانی شادیاخ، در 3 کیلومتری جنوب شرقی شهر کنونی نیشابور قرار دارد و تا اوایل قرن سوم هجری باغی بود در مغرب شهر کهن. در سال 205 هجری که عبدالله بن طاهر شهر نیشابور را به پایتختی برگزید، بنا به درخواست اهالی، سپاهیان خود را از درون شهر به باغ انتقال داد و عمارتی برای خود در آنجا ساخت. پس از آن شادیاخ به مرکز دولتی تبدیل شد.
در مرکز شادیاخ مجموعه معماری بسیار گسترده‌ای وجود دارد که در دوره‌های مختلف مورد استفاده و بازسازی قرار گرفته است. در این مجموعه، آثاری مانند سنگفرش‌های وسیع، ستون‌ها و آجرها حکایت از وجود بناهایی باشکوه، زیبا و اشرافی دارد.
در نزدیکی محوط شادیاخ آرامگاه‌های دو شاعر بلندآوازه عطار و خیام قرار دارد که انگیزه اصلی بیشتر مسافران نیشابور هستند.
بنای آرامگاه شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، شاعر و عارف نامی ایران با نقشه هشت ضلعی و با گنبد کاشیکاری شده پیازی شکل طراحی و اجرا شده است. این آرامگاه از عهد سلطان حسین بایقرا و امیر علیشیر نوائی وزیر دانشمند وی به جا مانده، البته نخستین بنای آرامگاه عطار اندکی بعد از شهادت او توسط قاضی القضاه یحیی بن صاعد از بزرگان نیشابور ساخته شد. در دوره معاصر به کوشش انجمن آثار ملی این آرامگاه و باغ اطراف آن مرمت شد.
مقبره کمال‌الملک در ضلع شمالی مقبره عطار با بتن مسلح و با زیربنای 28 متر مربع به شکل شش ایوانچه مقعر ساخته شده و با پوشش کاشی معرق به رنگ‌های لاجوردی و سفید تزیین شده است. محمد غفاری در کاشان به دنیا آمد و دوره حیاتش با چند پادشاه از جمله ناصرالدین شاه گذشت. وی سال 1319 خورشیدی در ملک شخصی خود در حسین‌آباد نیشابور درگذشت.
به فاصله کمی، آرامگاه خیام، ریاضی‌دان، فیلسوف و منجم و شاعر معروف ایران قرار دارد. آرامگاه این فیلسوف در مجاورت امامزاده محمد محروق (ع) و در باغی دلنشین و مصفا قرار دارد. این بنا که الهام گرفته از اشکال هندسی است در ادوار مختلف دستخوش تغییر و تخریب شد تا آن که در سال 1341 خورشیدی توسط انجمن آثار ملی ایران به نحوی طراحی و ساخته شد تا با گفته‌ها و توانایی‌های خیام منطبق باشد.
گناباد براساس متون تاریخی در زمان مادها و هخامنشاین بر صفحات جنوبی خراسان و از جمله گناباد «ساگارتیها» حکمروایی داشتند و اگرچه آنها که از تبار آریایی بودند به طریق شبانی و چادرنشینی زندگی می گذرانیدند و هنرشان شکار و جنگ آوری و کمنداندازی بود اما در قلمرو آنها اقوام یکجانشین هم بودند و از موهبت قنوات گناباد استفاده می کردند
احتمالاً در دوران سلطنت مهرداد اشکانی (۱۷۴ تا ۱۳۶ پیش از میلاد) سرزمین ساگارتیان به تصرف اشکانیان درآمد و از آن دوران گناباد جزئی از قلمرو اشکانیان شد.
سرزمینی که در طول تاریخ دستخوش حوادثی خوش و ناخوش بوده و امروز همچنان پابرجاست.
شهر گناباد در جنوب خراسان رضوی بر اساس روایات شاهنامه فردوسی عرصه جنگ و حماسه دوران اساطیری بوده است.
همچنین وجود دو محوطه وسیع باستانی "اروک" و "حصار" به عنوان زیستگاه جوامع باستانی متمدن مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد نمودی عینی از قدمت و ریشه‌های تاریخی گناباد است.
به گزارش ایرنا، هزار و ۱۱۷رشته قنات و نیز قنات شگفت‌انگیز "قصبه" یک شاهکار بشری به عنوان نمادی از سختکوشی مردم کویر برای دست یافتن به مایه حیات در این خطه است.
در خصوص زمان حفر این قنات واقع در شهر گناباد داستان معروف "دوازده رخ" در شاهنامه فردوسی آن را به قبل از "کیخسرو" نسبت می‌دهد.
با این حال مورخین بنیاد قنات قصبه را به دوره هخامنشی یعنی ۲۵۰۰سال قبل نسبت داده‌اند.
